Jan Stella-Sawicki (1831-1911)

Podziel się w social media!

Zobacz wspomnienia

Przeczytanie tego artykułu zajmie 2 min.
Autor: Piotr Hapanowicz

Jan Stella-Sawicki urodził się 24 lutego 1831 roku w Szawlach na Żmudzi, w rodzinie szlacheckiej. Po ukończeniu gimnazjum podjął służbę w „pułku szlacheckim” szkoły kadetów Armii Imperium Rosyjskiego.

W 1849 roku w wieku 18 lat uczestniczył w kampanii węgierskiej jako oficer pułku grenadierskiego. Następnie wstąpił do Akademii Wojennej Sztabu Generalnego w Petersburgu, którą ukończył w stopniu sztabskapitana. W 1856 roku został awansowany do stopienia podpułkownika sztabu generalnego. Dwa lata później został szefem sztabu I Dywizji Kawaleryjskiej w guberni kowieńskiej, a następnie III Dywizji Kawaleryjskiej w Kownie. W 1859 roku otrzymał stopień pułkownika, trzy lata później został powołany do Ministerstwa Wojny. Wkrótce potem za udział w bankiecie na cześć represjonowanego przez carskie władze poety Władysława Syrokomli został zdymisjonowany.

Po wybuchu Powstania Styczniowego Stella-Sawicki wystąpił z armii i przeszedł na stronę powstańców. Początkowo służył jako szeregowiec, później został naczelnikiem (szefem) sztabu gen. Edmunda Różyckiego, którego poznał podczas służby w armii rosyjskiej. Przyjął pseudonim „Struś”. Następnie organizował oddziały powstańcze pod zaborem austriackim w Galicji. Po upadku powstania wyemigrował. W Szwajcarii pracował jako nauczyciel i korespondent prasowy. Uzyskawszy obywatelstwo szwajcarskie, w 1865 roku przyjechał do Galicji, gdzie został aresztowany, a następnie wydalony. Wyjechał do Francji. Na emigracji utrzymywał się z dochodów z korespondencji wysyłanych do „Gazety Narodowej”. Podjął studia medyczne uniwersytecie w Strasburgu, które ukończył w 1870 roku, zyskując tytuł doktora medycyny i chirurgii. Podczas wojny francusko-pruskiej prowadził w Strasburgu ambulans dla rannych. Następnie przeniósł się do Szwajcarii, prowadził praktykę lekarską w Genewie. W 1871 roku dzięki pomocy Franciszka Smolki uzyskał pozwolenie na powrót do Galicji i zamieszkał we Lwowie. Tam w 1873 roku został inspektorem szpitali krajowych i przepracował na tym stanowisku 33 lata. Za działalność społeczną otrzymał tytuły honorowego obywatelstwa miast Żółkwi i Jasła. Sporo pisał – zarówno prace medyczno-lekarskie, jak i wspomnienia. Tłumaczył też prace z języków rosyjskiego, czeskiego i francuskiego.

Jan Stella-Sawicki zmarł 29 sierpnia 1911 we Lwowie. Został pochowany na tamtejszym cmentarzu Łyczakowskim.

Zobacz także

Chociaż był przeciwnikiem wybuchu walki zbrojnej przeciwko rosyjskiemu zaborcy, po wybuchu Powstania Styczniowego złożył mandat poselski i przyłączył się do powstańców.
Żołnierze Rochebrune’a jako pierwsi z atakujących powstańców wkroczyli do miasteczka, tocząc zacięty bój na miechowskim cmentarzu. Moszyński i Tomkowicz prowadzili tyralierę żuawów w ataku.